Moet de focus in de zorg verschuiven? Van gezondheid naar geluk

Sara Kate Heide, geneeskundestudent aan de School of Medicine, New York Medical College, hield zich de afgelopen tien jaar bezig met wat kwaliteit van leven voor ouderen betekent, en hoe je dit definieert. Volgens haar is het bepalen van kwaliteit van leven een moeilijke taak, maar van groot belang. Als we meer aandacht besteden aan wat mensen echt gelukkig maakt, dan kan zorg gerichter inzet worden. Het is echter lastig om voor een hele groep mensen te beslissen wat zij gezamenlijk het belangrijkste vinden in hun leven. Maar er is één factor die voor alle senioren wel overeenkomt, en dat is het behouden van de eigen identiteit.

Helaas is juist hier weinig oog voor. Er bestaan namelijk veel misvattingen over ouderen. Ouderdom wordt vaak geassocieerd met ziek, afhankelijk, ongezond en kwetsbaar zijn. Zomaar een paar stereotypes over ouderen, terwijl er veel verschillen zijn tussen individuen in deze groep. Dat zie je waarschijnlijk elke dag als je in de ouderenzorg werkt. De één is rustig en leest graag, waar de ander het liefst kletst en gaat wandelen. En dan hebben we het nog niet eens over etniciteit, leeftijd, religie of beroepen. Doordat de maatschappij naar ouderdom kijkt alsof dat per definitie afhankelijkheid en gebrekkigheid inhoudt, maken wij het senioren wel erg moeilijk om hun identiteit als senior te accepteren. Vaak voelen mensen zich pas echt oud als ze bijvoorbeeld een ziekte krijgen of niet meer goed kunnen lopen. Dus niet alleen jongeren, maar ook ouderen zelf hebben negatieve associaties met ouderdom. Eigenlijk denkt men: je bent pas oud als je iets niet meer kan, en als je eenmaal oud en kwetsbaar bent, bepaalt dat je gehele identiteit.

Het is belangrijk om deze manier van denken te doorbreken, en autonomie en het waarborgen van de eigen identiteit van de individuele senior centraal te stellen. Kwaliteit van leven kan alleen gewaarborgd worden als ouderen, ondanks eventuele beperkingen, activiteiten kunnen ondernemen die de eigen identiteit bevestigen. Hiervoor is het ook van belang dat activiteiten worden aangepast op de gebruiker, zo heb je een bril voor lezen, een stok voor het wandelen en Fietslabyrint om zelfstandig te kunnen blijven fietsen.

Heide spreekt met veel ouderen over hun kwaliteit van leven en wat hen gelukkig maakt. Zo deelt zij meerdere verhalen waarin ouderen vertellen dat zij ook met beperkingen nog volop genieten van het leven dankzij hun familie, vrienden en hobby’s, o.a. het verhaal van Lorraine.

“Andere bewoners noemen Lorraine altijd ‘Tip-Top’. Wanneer iemand aan Lorraine vraagt hoe het met haar gaat, antwoordt ze “Ik voel mij tip-top!”. Dit optimisme bleef ook nadat zij verwondingen opdeed door een val. Toen Lorraine terugkwam naar de poëzieclub, zat ze in een rolstoel en had ze verband om haar hoofd. Niettemin bood ze zich gretig aan om haar gedicht voor te lezen. [...] Lorraine's opgewektheid suggereert dat leeftijd en beperkingen niet gecorreleerd zijn met de kwaliteit van leven. Dit daagt de methode uit waarmee het huidige zorgstelsel werkt. Te vaak richt gezondheidszorg zich op het behandelen van de ziekte in plaats van het behandelen van de persoon.”

Hiermee geeft Heide aan dat er meer aandacht moet uitgaan naar wat ouderen nog wél kunnen en wat zijzelf het belangrijkst vinden. Denk bijvoorbeeld aan ouderen die altijd dol waren op fietsen. Voor hen kan Fietslabyrint de oplossing zijn om deze hobby en hiermee een stukje identiteit te bewaren. Het is de balans tussen onaangename dingen die komen met het ouder worden en de dingen die iemand blijdschap verschaffen, wat doorslaggevender is voor kwaliteit van leven. Zo concludeert Heide in haar artikel dat in een poging om een effectiever gezondheidszorgsysteem te creëren, we moeten beginnen met het herkennen en vervolgens behouden van de individuele identiteit van elke senior. Zo werken we samen aan een toekomst waarin ouderen hun identiteit behouden en kunnen blijven genieten van de mooie dingen in het leven.