Geheugenverlies tegengaan? Dit zijn onze tips

Velen van ons zijn zich er bewust van dat het geheugen met de tijd achteruit gaat. Mogelijk merk je het wel eens bij je ouders, een oudere buurvrouw of bij jezelf. Je bent dat ene cruciale ingrediënt voor je recept vergeten te kopen, je moet uren zoeken naar je sleutels of je hebt je nichtje niet gefeliciteerd op haar verjaardag. Wat kun je doen om deze incidenten te verminderen en geheugenverlies tegen te gaan? Wij hebben de tips voor je op een rijtje gezet.

Ouderenzorg1.png

1. Voldoende bewegen

Dit kan niet alleen geheugenverlies voorkomen, maar kan het geheugen zelfs beter maken! Door beweging stroomt zuurstofrijk bloed makkelijker naar de hersenen, wat de aanmaak van nieuwe hersencellen weer stimuleert.

2. Een goede nachtrust

Het is erg belangrijk dat je je lichaam veel en goed laat rusten. Je hersenen gebruiken je nachtrust om alle indrukken van de dag te verwerken en als het ware weer te resetten voor de dag die volgt.

3. Iets nieuws leren of een nieuwe omgeving

Het leren van een taal of een nieuwe vaardigheid is heel goed voor je hersenen, maar ook een nieuwe omgeving, bijvoorbeeld op vakantie, werkt stimulerend. Je maakt zo namelijk nieuwe verbindingen tussen de hersencellen. Door je hersenen uit te dagen gaan ze beter functioneren en wordt informatie sneller verwerkt.

4. Spelletjes spelen

Ondanks dat dit (nog) niet wetenschappelijk is bewezen, is het wel een makkelijke manier om je hersenen te blijven uitdagen als je geen tijd hebt voor het leren van een nieuwe hobby of taal.

5. Kauwen!

Misschien een verrassende tip, maar als je goed op je eten kauwt is dat niet alleen goed voor je maag, maar ook voor je hersenen. Je hart gaat namelijk sneller kloppen van kauwen en daardoor worden je hersenen beter doorbloed. Je kan kauwen zien als een mini workout voor je hart!

Deze tips en nog vele andere manieren om het brein van buitenaf of binnenuit te prikkelen, zoals gezond eten of stress verminderen, helpen niet alleen het geheugen, maar ook je intelligentie, reactievermogen en concentratie te verbeteren. Wanneer je je hersenen stimuleert doe je aan ‘cognitieve verrijking’.

Helaas is cognitieve verrijking geen garantie voor een vlekkeloos geheugen, want af en toe iets vergeten is heel normaal, en het verschilt ook per persoon. Vooral ruimtelijke oriëntatie (onthouden waar je je sleutels ook alweer hebt neergelegd, of de route van de tandarts naar huis) en het herinneren van namen, data, plaatsen, feiten en gebeurtenissen wordt met de jaren lastiger. Dit komt door structurele veranderingen in de hippocampus en andere delen van het brein tijdens het ouder worden. De hippocampus is de hersenstructuur die onder andere betrokken is bij het verwerken en oproepen van herinneringen. Deze leeftijd-gerelateerde vermindering van het geheugen kun je wel afremmen door je hersenen te blijven uitdagen.

Cognitieve verrijking: stel jezelf bloot aan prikkels

Wat je moet weten? Jezelf blootstellen aan een verscheidenheid van externe en interne prikkels zorgt ervoor dat de zenuwcellen in je brein actief blijven en de verbindingen tussen deze cellen sterker worden dan wel blijven bestaan. Maar helaas werkt dit principe (activity dependent plasticity) ook andersom. Stimuleer je de hersenen niet dan worden je zenuwcellen minder actief en gaan verbindingen verloren.
Cognitieve verrijking zorgt er op deze manier voor dat je een ‘cognitieve reserve’ opbouwt, waardoor je het brein langer fit houdt. Dit reserve zorgt er ook voor dat op andere plaatsen in het brein sterke verbindingen gemaakt worden tussen zenuwcellen. Die kunnen dan weer taken overnemen als er iets mis gaat in bepaalde hersengebieden.

De geheime tip

Onderzoek door Tyler J. Dause en Elizabeth D. Kirby over ‘aging gracefully’ toont aan dat er meerdere factoren zijn die ervoor zorgen dat je elegant ouder kunt worden. Uit dierexperimenteel onderzoek blijkt dat een omgeving met nieuwe prikkels ervoor zorgt dat nieuwe zenuwcellen in de hippocampus langer meegaan en dat (aerobe) beweging zorgt dat er stofjes worden aangemaakt in de hippocampus die de zenuwcel overleving ondersteunen. Oftewel tips 1 en 3. Er blijkt echter nog een factor te zijn die belangrijk is voor het proces om cognitieve achteruitgang tegen te gaan, en deze ‘tip’ hoor je niet vaak.

Gezelligheid tegen geheugenverlies

De tip? Sociale participatie. Studies tonen aan dat mensen met een hoge mate van sociale participatie een gezondere functie van de hippocampus (en geheugen) laten zien. Daarnaast blijkt ook het tegenovergestelde: lange termijn studies laten zien dat mensen met een lage mate van sociale betrokkenheid in de samenleving op jongere leeftijd, een grotere kans hebben op geheugenverlies wanneer zij ouder worden.

Het is hierbij niet zozeer van belang dat je veel verschillende sociale interacties op een dag hebt, maar vooral dat je deel uitmaakt van een groep, waarmee je waardevolle sociale interacties kan hebben. Dit omdat in groepsactiviteiten vaak alle drie de componenten (een nieuwe omgeving, beweging en sociale interactie) aan bod komen. Denk bijvoorbeeld aan samen fietsen met Fietslabyrint. Je daagt de hersenen uit met nieuwe en verschillende fietsroutes, je bent in beweging én door samen te fietsen met zorgpersoneel, andere bewoners of bezoekers ben je ook meteen sociaal betrokken. Zo kan Fietslabyrint een rol spelen in het creëren van een veilige, maar stimulerende omgeving voor ouderen.

Fietslabyrint in ouderenzorg

Zet sociale activiteiten in

Het inzetten van sociale activiteiten zorgt er dus voor dat geheugenverlies wordt tegengegaan. Het is dus van belang dat ouderen de mogelijkheid hebben om aan sociale activiteiten deel te nemen. Hierin speelt de zorg een belangrijke rol. Veel wooncentra en dagopvangen creëren een omgeving waarin ouderen deel kunnen nemen aan leuke, sociale activiteiten. Daarnaast zijn er vaak zorginnovaties zoals Fietslabyrint aanwezig, waarmee bewoners de drie componenten van cognitieve verrijking kunnen afvinken. Om geheugenverlies tegen te gaan is het dus belangrijk om de hersenen te blijven uitdagen op verschillende manieren. En met deze tips heb je een geweldig excuus om extra lang te slapen, meer te kauwen en vooral veel leuke activiteiten te ondernemen met je vrienden.