Prikkels onderweg

Als we actief onderweg zijn dan lijkt de wereld om ons heen te bewegen. Ons brein neemt een continue stroom van nieuwe prikkels waar, in het kort: bewegende beelden prikkelen je ogen en netvlies. Ze geven deze informatie via de oogzenuwen door aan onze visuele cortex en andere hersengebieden die betrokken zijn bij het verwerken van beeld. Beweging voel je ook, informatie over balans en lichaamspositie wordt samengevoegd met die visuele informatie. Uiteindelijk werken al deze hersengebieden samen om er een logisch beeld en interpretatie van de omgeving van te maken. Die constante stroom van visuele informatie noemt men ook wel ‘optic flow’. Onderweg zijn heeft nog meer voordelen voor het brein, want het spreekt ook het ruimtelijke oriëntatievermogen aan, het vergt aandacht en vraagt navigatie vaardigheden.

De onderzoeksgroep onderzocht de gegevens van 479.723 volwassenen van middelbare leeftijd. De gemiddelde leeftijd van deze groep was 56.5 jaar oud en iets meer dan de helft was vrouw. Er werden 13 jaar lang gegevens van deze mensen verzameld en hun gegevens werden in een grote medische database gestopt . Van die groep hadden 1.8% (8.845 personen) de diagnose dementie en 0.8% (3.956 personen) de ziekte van Alzheimer gedurende de dataverzameling.

Deelnemers van het onderzoek vertelden hoe ze de laatste 4 weken aan bewegende beelden door wandelen of fietsen blootgesteld waren (van en naar het werk onderweg zijn werd daarbij niet meegerekend) en daarbij werden steeds 4 categorieën bepaald:

• Niet-actief (per auto of openbaar vervoer)
• Uitsluitend wandelen
• Wandelen gemixt
• Fietsen (gemixt en uitsluitend)

Ook werden er gegevens van ziekenhuizen en overlijdensregisters verzameld. De hersenstructuur werd gemeten met een MRI scan. Met een statistisch model werd vervolgens het risico op dementie bepaald.

Voordelen van bewegend beeld

Vergeleken met de ‘niet-actief-onderweg-zijn’ groep, bleek het risico op dementie lager te liggen in de groep die met de fiets onderweg was geweest. Ook bleek die groep een groter volume van de hippocampus te hebben. (De hippocampus is een hersenstructuur die midden in de hersenen ligt en die belangrijk is voor het geheugen, maar ook voor de ruimtelijke oriëntatie.) Bij mensen met dementie is de hippocampus verkleind, omdat zenuwcellen en hun verbindingen in de hippocampus langzaam afsterven. Daarom krijgen mensen met dementie onder andere problemen met ruimtelijke oriëntatie en hun geheugen.

Fietsen als middel voor gezonde hersenen

Ook de groepen met verhoogd risico op dementie leken baat te hebben bij met de fiets onderweg te zijn, alleen was de risicovermindering hier kleiner. Het bleek ook dat andere hersenregio’s in de fietsgroep groter waren. De auteurs van de studie concludeerden dan ook dat fietsen waarbij bewegend beeld een rol speelt een veelbelovende strategie kan zijn om het brein gezond te houden.

En wel het allerbelangrijkste van alles, de studie laat eigenlijk twee observaties zien die gelijktijdig in een groep plaatsvinden: mensen die regelmatig fietsen waren geneigd minder vaak dementie te ontwikkelen in hun latere leven vergeleken met mensen die niet fietsten. Er is dus een verbinding tussen fietsen en een verlaagde kans op dementie, maar het feit dat fietsen en het lager risico op dementie tegelijk voorkomen in een groep mensen, bewijst niet dat fietsen de oorzaak is van dat verlaagde risico. Het kan goed zijn dat mensen die fietsen, überhaupt betere leefstijlgewoonten hebben dan mensen die dat niet doen. Of andere (nog onbekende) factoren kunnen ook een rol spelen. Aanvullend onderzoek is dan ook nodig om deze connectie beter te kunnen onderzoeken en begrijpen.